Về góc độ dinh duỡng thịt bò hay thịt trâu đều có giá trị dinh dưỡng như nhau. Tuy nhiên về mặt sức khoẻ thịt trâu lại tốt hơn thịt bò. Ngày nay, khi mức độ giao lưu văn hoá giữa các dân tộc ngày một phát triển, thịt trâu gác bếp không chỉ bó hẹp trong bữa ăn của người Thái mà theo chân những vị khách đến khắp mọi miền. Cũng vì thế, cách thưởng thức nó mỗi nơi một khác.
Trong đời sống của người nông dân, con trâu là hình ảnh rất quen thuộc. Không nhưng thế, thịt trâu còn là món ăn ngon đầy bổ dưỡng và mỗi vùng miền lại có cách chế biến khác nhau để trở thành món đặc sản.
Theo Đông y thịt trâu vị ngọt, có tác dụng bổ khí huyết, mạnh gân cốt… Thịt trâu có thể chữa được chứng phong thấp sưng tê; chứng đau lưng; phù chân… Về mặt sức khỏe, thịt trâu tốt hơn thịt bò.
Thịt trâu có thể chế biến thành những món ăn theo dạng khô hoặc tươi rất lạ miệng. Đồng bào dân tộc ở vùng Tây Bắc, khu vực Bắc Trung bộ có món thịt trâu sấy khô treo gác bếp rất hấp dẫn. Thịt trâu làm thịt phơi nắng cho héo sơ rồi treo gác bếp có thể giữ được hàng năm mà không hỏng. Món này khi chế biến được chuẩn bị kỹ, gia vị lấy từ rừng như hạt tiêu rừng, thảo quả, các loại lá thơm… Thịt kẹp bằng phên làm từ tre mai, sấy bằng than củi rừng, người ăn có thể cảm nhận được sự mộc mạc, ấm áp và đầy hương vị của nó. Thưởng thức thịt trâu khô phải nhai thật kỹ, không nuốt vội mới cảm nhận hết vị ngọt của nó.
Còn với người dân các tỉnh miền Trung thì thường ghiền món thịt trâu nướng. Thịt trâu sau khi làm xong xắt lát mỏng rồi cuốn vào trong lá lốt đặt trên than hồng nghi ngút, mùi thơm theo làn khói, phả vào trong không khí sực lên mũi thật khó có thể từ chối món ăn độc nhất vô nhị ấy.
Đặc biệt món thịt trâu nướng ống tre rất thơm ngon, hấp dẫn. Miếng thịt trâu tươi được tẩm ướt gia vị, cuộn lá nồm rồi sau đó cho vào ống tre tươi. Ống tre sẽ được nướng trên bếp than củi cho cháy hết phần tre bên ngoài. Khi ăn thì chẻ đôi ống tre và gỡ những miếng thịt trâu ra đĩa. Thịt nướng kiểu này sẽ không bị mất nước nên rất ngọt và thơm mùi của tre tươi.
Với người miền Nam thịt trâu lại được chế biến thành món trâu nấu mẻ rất đặc sắc. Dùng thịt trâu tươi xắt ngang thớ, ướp sả, tỏi, ớt bằm nhuyễn, thêm muối, đường, bột ngọt. Sắp đều lên đĩa, bên trên là ớt, củ hành tây thái mỏng. Múc cơm mẻ ra tô rồi tán nhão ra, đặt lẩu nước trên bếp than, lọc cơm mẻ lấy nước. Nêm nếm vừa độ mặn, chua, cay là xong nồi lẩu.
Nước chấm cũng bằng cơm mẻ; lọc lấy nước, nêm chua ngọt, đậm đặc một chút. Nhúng thịt trâu vào nồi nước lẩu kèm các loại rau bày sẵn như: ngò gai, rau om, tai tượng, cải bẹ xanh, mồng tơi… tùy thích. Thịt vừa chín tới, chấm gọn một gắp vào chén cơm mẻ chua ngọt để thấm thía vị cay, thơm của món ăn ngon và bổ dưỡng này.
Theo phân tích của các nhà dinh dưỡng, thịt trâu còn có ưu điểm ít mỡ hơn thịt bò. Trong thịt trâu chỉ có 1,6- 5,6% mỡ so với thịt bò là 10- 22%. Hơn nữa, lượng sắt có trong thịt trâu lại hơn hẳn thịt bò. Về hàm lượng protein thì thịt trâu và thịt bò hàm lượng như nhau.
Có ý kiến cho rằng thịt trâu nhiều “phong” hơn thịt bò, ám chỉ tình trạng dị ứng sau ăn như nổi mề đay, ngứa ngáy. Theo các bác sĩ, nhận định này là không chính xác. Thực ra, món ăn nào cũng có thể gây dị ứng ở một số người có thể tạng không phù hợp nhưng nếu dùng ở số lượng ít, hoặc dùng chung với gia vị hoặc rau xanh thì sẽ giảm bớt rất nhiều tác dụng gây dị ứng này.
Nghiên cứu mới nhất đã cho thấy những người làm việc bằng trí óc, người béo phì, huyết áp cao hoặc xơ vữa động mạch hay có nhiều cholesterol trong máu thì thịt trâu là món ăn rất thích hợp. Đây cũng là thực phẩm đặc biệt phù hợp với phụ nữ béo phì bởi nó cung cấp nhiều năng lượng mà không làm tăng cân.
Muốn thịt trâu, bò mềm có thể dùng một ít mủ đu đủ tẩm vào, nhờ chất men thuỷ giải protein trong nhựa đu đủ chỉ sau vài phút thịt trâu, bò đều sẽ mềm, ngọt hơn hẳn.
Các nhà dinh dưỡng cũng đưa ra lời khuyên, nếu đem hầm thịt trâu, bò thì lượng dinh dưỡng được hấp thu sẽ tốt hơn, nhất là đối với người cao tuổi hoặc trẻ nhỏ.
Xin giới thiệu một số món ăn từ thịt trâu giúp bổ khí huyết, mạnh gân xương để bạn đọc tham khảo.
Thịt trâu xào khoai sọ: thịt trâu 200g, khoai sọ 200g. Thái mỏng thịt trâu rồi đem ướp với bột mỳ, đường cát trắng, mỡ nước mắm cho đều, vừa ăn, để sẵn đấy. Khoai sọ thái vừa và hơi dày rán với mỡ cho giòn, múc ra đĩa. Xào thịt trâu đổ lên trên khoai sọ. Ăn với cơm hay bánh mỳ trong ngày.
Thịt trâu xào sả ớt: thịt trâu thái lát mỏng để sẵn. Giã nhỏ các gia vị sả, ớt, tỏi. Nước mắm, dầu, thêm ít bột gạo và tương. Tất cả trộn đều, ướp, bóp với thịt trâu cho thấm. Cho dầu vào chảo, cho hành tây đã thái mỏng xào khi hành chín tới thì vớt hành ra. Lại đun mỡ nóng già đổ thịt trâu vào xào nhanh tay, thịt trâu vừa chín tới thì rắc đường cát vào, trộn đều rồi múc ra ngay. Đem lạc rang đã giã rắc lên mặt đĩa thịt trâu.
Thịt trâu nướng: thịt đùi trâu hoặc thịt bụng, thịt lưng xắt bằng ngón tay cái ướp gia vị như trên. Nửa giờ sau gói bằng lá lốt hoặc lá xương xông để lên vỉ sắt nướng trên than hồng (hoặc rán chả). Vừa ăn vừa nướng, không nên ăn nguội.
Thịt trâu hầm bắp cải: thịt trâu (phần bụng) 200g, chỗ thịt nhiều gân 200g, xắt bằng khẩu mía. Cho vào xoong đổ nước ngập 2-3 đốt ngón tay. 3 củ hành phi mỡ cho thơm, đổ vào nồi thịt cùng gia vị mắm muối, 200g cà chua bỏ hột, nửa quả nhục đậu khấu (mua ở hiệu thuốc bắc) giã thanh bột. Đun sôi, hớt bỏ bọt. Khi thịt trâu chín thì cho 400g bắp cải vào (cắt to bằng bao diêm), nấu tiếp cho chín bắp cải, nêm vừa ăn, rắc mỡ, hành, tiêu cho đều là được.
Thịt trâu luộc: thịt trâu đem xát muối và gia vị, húng lìu, trên mặt để một khúc mỡ lợn dài bằng miếng thịt, cương miếng thịt ấy lại, dùng lạt tre buộc chặt, thả vào nước sôi trong 3 giờ, muốn giòn ngon thì cho ít phèn chua vào nước. Khi lấy đũa đâm xiên qua thịt được là thịt đã chín mềm. Lấy ra để nguội. Khi ăn cắt khoanh để lên đĩa.
Thịt trâu rán vàng: thịt đùi trâu rửa sạch để ráo nước, khía sâu đều khắp miếng thịt rồi bóp với tiêu, tỏi đã giã nát cho thấm, đem rán trong chảo mỡ lợn (hoặc dầu thực vật) đang sôi đều, ăn trong các bữa ăn hằng ngày.
Thịt trâu khô gác bếp: với miếng thịt trâu thành phẩm, mùi khói gần như vẫn còn nguyên, song lại không gây khó chịu. Các kỹ thuật chế biến đều là bí quyết gia truyền, song sản phẩm khá thuần nhất. Người làm dùng cách tẩm ướp thịt với các gia vị khác như ớt, gừng, đặc biệt là mắc khén – một loại hạt tiêu rừng của người dân tộc thiểu số vùng cao Tây Bắc. Các gia vị này thậm chí còn thấy nguyên trên từng thanh thịt. Miếng thịt khô nhưng vẫn giữ nguyên mùi vị đặc trưng, nhất là độ ngọt của thớ thịt. Khi ăn người ta xé nhỏ dọc theo thớ, có thể ăn ngay hoặc được coi là món nhậu chính uống cùng rượu ngô. Món này được chế biến hoàn toàn tự nhiên, không có chất bảo quản nhưng vẫn để dự trữ được khoảng 4-6 tháng.
